پروژه جنگنده "شفق" پس از فرمان مقام معظم رهبری مبنی بر جهاد خودکفایی توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران سرمایه‌گذاری و به همت دانشگاه صنعتی مالک اشتر طراحی شد؛ ویژگی رادارگریزی در طراحی این هواپیما بسیار مورد توجه طراحان آن بوده زیرا بدنه شفق از مواد جاذب امواج راداری ساخته شده که توانایی ایجاد RCS کمتر از یک متر مربع را به جنگنده می‌دهد.

هواپیمای بومی "شفق" نخستین هواپیمای رادار گریز ساخت جمهوری اسلامی ایران است که در سال 1386 به ناوگان نیروی هوایی كشور پيوست.

جمهوری اسلامی ایران به ترتیب پس از کشورهای فرانسه، آمریکا و چین چهارمين کشوری است که جنگنده رادارگریز دارد و "شفق" باقدرت استتار راداری 92% سومین جنگنده ضد رادار دنیا از لحاظ استتار محسوب می‌شود.
هواپیمای شفق در ابتدا برای آموزش خلبانان طراحی شد ولی پس از مدتی تصمیم‌ها بر اين مبنا قرار گرفت كه نوع جنگنده آن نیز تولید شود.

این جنگنده اکنون در سه نوع آموزشی دو نفره، جنگنده دو نفره و جنگنده یک نفره طراحی شده است.

پروژه شفق پس از فرمان مقام معظم رهبری مبنی بر جهاد خودکفایی توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی كشورمان سرمایه‌گذاری و به همت مجتمع دانشگاهی هوایی(Aviation University Complex) که زیر مجموعه‌ای از دانشگاه صنعتی مالک اشتر است، طراحی شد.

آزمایشات این پروژه با همکاری دو گروه کارشناس و طراح از ایران و روسیه (20 کارشناس طراحی کارخانجات میکویان و سوخو) به صورت کاملا سری در یک پایگاه دور افتاده در نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ايران انجام گرفت.

اولین معرفی جنگنده شفق در سال ۲۰۰۲ و در نمایشگاه صنایع هوایی ایران اتفاق افتاد که در آن نمایشگاه یک نمونه از این هواپیما در ابعاد واقعی به نمایش گذاشته شده بود.

در سال ۲۰۰۴ نیز سیمای جمهوری اسلامی ایران فیلمی از یک نمونه در ابعاد واقعی از این هواپیما نشان داد. در این نمونه تغییراتی نسبت به یاک-۱۳۰ دیده می‌شد که احتمال رسیدن به سرعت مافوق صوت را برای این هواپیما مطرح می‌کرد.

بنا به برخی اظهارات طراحی نمونه بعدی شفق که شامل بسیاری از اصلاحات در قسمت بال‌ها، دهانه خروجی موتور و همچنین سیستم‌های راداری پیشرفته‌تر است در سال ۱۳۸۷ به ناوگان هوایی کشور تحویل داده شد.

ویژگی رادارگریزی در طراحی این هواپیما بسیار مورد توجه طراحان آن بوده، زیرا بدنه شفق از مواد جاذب امواج راداری(radar absorbing materials) ساخته شده که توانایی ایجاد RCS کمتر از یک متر مربع را به جنگنده می‌دهد.

این جنگنده رادار گریز با طول 10.48 و پهنای بال 10.45 و با ارتفاع 4.26 متر از لحاظ تیپیك طرح بدنه کمی شبیه به جنگنده اف/ای-22 رپتور است.

وزن خالی شفق 4.361 و ماکزیمم وزن برخاست آن 4.900 کیلوگرم بوده و سرعت ماکزیمم اين جنگنده 2.5 ماخ( 2300 کیلومتر بر ساعت) است که با توجه به سرعت پیمایش يک ماخی(1150 کیلومتر بر ساعت) و حد اوج‌گیری 16750 متری و قابلیت بالا در سرعت اوج گیری (110 متر بر ثانیه) این جنگنده در نوع خود به جنگنده‌ای صاحب‌نام تبدیل شده تا حدی که در رده‌بندی کارشناسان ناتو از میان صدها جنگنده در جهان، رتبه پنجم را کسب کرده است.

در طراحی شفق مساحت ریشه بال‌ها بسیار بیشتر از نوک بال است(بال‌های قیفی شکل) كه این امر باعث می‌شود تا جنگنده بتواند در داگ فایت(DOG FIGHT) سرعت زاویه حمله خود را بسوی هدف تغییر دهد، همچنین به‌ دلیل طراحی ویژه بدنه آن توانایی پیچش، غلتش و قابلیت مانور‌پذیری شفق تا حد زیادی افزایش یافته است.

شفق دارای هفت جایگاه برای حمل تسلیحات گوناگون بوده و نوع سازه بکار رفته در آن به طرز مناسبی اجازه حمل انواع بمب، موشک‌های هوابه‌هوا و هوا به‌ زمین و همچنین انواع بمب با هدایت لیزری را به این هواپیما مي‌دهد.

جنگنده شفق داراي 3 جایگاه حمل تسلیحات زیر هر بال و يك جایگاه در زیر بدنه است و کابین خلبان آن هم از نمایشگرهای LCD سه گانه و ایونیک دیجیتال و سامانه HOTAS و HUD بهره می‌برد که این توانایی باعث استفاده کمتر از نمایشگرهای آنالوگ شده است.

این نمایشگرها که به صورت سری و در کنار هم قرار دارند، قابلیت‌هایی چون کنترل صفحه رادار برای رهگیری پرنده‌های مشکوک، مدیریت تسلیحات موجود در جنگنده، کنترل سیستم‌های دفاع الکترونیک برای استفاده در نبردهای الکترونیکی و نیز سیستم هدایت و کنترل شلیک انواع موشک‌ها و بمب‌های هدایت راداری یا لیزری را به این جنگنده داده است.

از لحاظ آیرودینامیکی در جنگنده شفق از لبه‌های تیز خودداری شده و برای کارایی هر چه بهتر از تکنولوژي‌های مرسوم همچون LERX نیز استفاده شده است. برای مدل‌های اولیه شفق دو موتور توربوفن بر اساس J-85 در نظر گرفته شده بود ولی بعدها طرح یک موتوره شد كه البته باز هم در ادامه تغییرات قرار شد شفق از دو موتور کلیوف Rd-33 یا J-79 که نهایتا موتور J-79 بدلیل مشکلات در هم‌سازی با بدنه از برنامه حذف شد.


در سامانه خروج اضطراری صندلی‌های پرتاب شونده نیز K36-D روسی به کار رفته و دریچه مهمات در جنگنده شفق به جای پایین آمدن، به بالا رفته و داخل جنگنده جای می‌گیرد که این ویژگی باعث عدم آشکار شدن آن به هنگام شلیک یا بمباران و استتار بیشتر شفق شده است.

 چون سرعت شلیک موشک در این جنگنده 0.0001 ثانیه است فقط موشک هواپیما در رادار نشان داده می‌شود و درصد موفقیت مأموریت این جنگنده به دلیل این که دقت اکثر رادارهای دنیا روی موشک جت تنظیم نمی‌شود، بسیار بالا است.

 نوع رادار این جنگنده AN\AWG – 9 بوده و نیز قابلیت شلیک موشک اسپارو، ساید وایندر و نیز موشک‌های سری R روسی از جمله R-73 و موشک‌های KH-29 به همراه موشک هدایت تلویزيونی ماوریک، توانایی ارزشمندی را به این جنگنده ایرانی در نبردهای چند منظوره داده است.

شفق دارای سیستم ضد موشکی 22 تایی ستاره‌ای، 19 تایی نامنظم، 25 تایی خطی بوده و از قابلیت رهگیری 24 هدف و انهدام همزمان 6 هدف و مانور سقوط اضطراری و کاهش سریع سرعت برخوردار است.

این جنگنده برای مأموریت‌های ضربتی و ضد کشتی مجهز است و در تمامی مدل‌ها توانایی پرواز کوتاه و فرود در زمین‌های خشن را نیز دارد.

طراحی و ساخت جنگنده رادار‌گریز و پنهان‌کار شفق نشان می‌دهد كه با وجود اعمال تحریم‌های شدید علیه جمهوری اسلامی ایران از سوي غرب، متخصصین صنایع نظامی کشورمان به دستاوردي جدید در حوزه سیستم‌های پنهان‌کاری راداري دست يافته‌اند كه در نتيجه آن قوای موشکی، دریایی و هوایی جمهوري اسلامي ايران به تدریج از این فناوری بهره خواهند برد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا